هَزارَه قومی قدیمی و پرجمعیت در افغانستان که اکثریت شیعیان این کشور را تشکیل می‌دهند. سرزمین بومی هزاره‌ها، منطقه کوهستانیِ هزارستان است که در مرکز افغانستان قرار دارد. هزاره‌ها در کابل، هرات، مزار شریف و کشورهای ایران، پاکستان، استرالیا و بخش‌هایی از اروپا و آمریکا حضور دارند. ارتباط هزاره‌ها با مسلمانان در قرن اول قمری رخ داد. اولین بار حضور علویان در هرات و بلخ باعث آشنایی هزاره‌ها با اهل‌بیت(ع) شد و در زمان غازان‌خان (حکومت:۶۹۴–۷۰۳ق)، امیر ایلخانی، تشیع بین آنان گسترش یافت.
جمعیت تقریبی هزاره‌ها در دهه ۱۳۶۰ش، چهار میلیون نفر بوده‌است. جامعه هزاره‌ها پیش از دهه ۱۲۷۰ش/۱۸۹۰م (۱۳۰۸-۱۳۱۱ق) ساختار ارباب‌رعیتی داشت. در این دهه، حکومت عبدالرحمن، حاکم پشتون کابل، با تهاجم به هزارستان و کشتار، تخریب، غصب اموال و زمین‌ها و به بردگی بردن بخشی از ساکنان آن، باعث فروپاشی زندگی هزاره‌ها شد. او برای غلبه بر هزاره‌های شیعه، از فتوای تکفیر و اعلام جهاد علیه آنان استفاده کرد.
محرومیت اجتماعی و سرکوب سیاسی هزاره‌ها تا سقوط سلطنت و روی کار آمدن دولت کمونیستی (۱۳۵۷ش) در افغانستان ادامه داشت. برخی آزادی‌های دولت کمونیستی در شهرها و نیز کاهش قدرت دولتی در هزاره‌جات تغییرات و تفاوتهای اجتماعی سریعی میان هزاره‌های شهری و روستایی به‌وجود آورد. احزاب جهادی شیعه هزاره توانستند مناطق خود را از تسلط دولت کمونیستی آزاد کنند و پس از مدتی با ادغام در حزب وحدت اسلامی افغانستان، نیروی عمده سیاسی و نظامی در میان مجاهدین افغانستان به وجود آورند.
طالبان در آخرین روزهای ۱۳۷۳ش، عبدالعلی مزاری، یکی از رهبران حزب وحدت را شهید کردند و هزاره‌ها دوران سختی را تا سقوط طالبان تجربه کردند. پس از حکومت نخست طالبان(۱۳۷۵ ـ ۱۳۸۰ش) و استقرار نظام جدید سیاسی با کمک امریکا و اروپا، اوضاع هزاره‌ها رو به بهبودی نسبی گذاشت، گرچه سیاست‌های حکومت این دوره نیز حاوی تبعیض علیه هزاره‌ها بود و خشونت و حملات تروریستی علیه هزاره‌ها ادامه داشت. با شروع دور جدید تسلط طالبان در افغانستان از شهریور/سنبله ۱۴۰۰ش، هزاره‌ها به حاشیه رانده شده و مورد تبعیض مجدد قرار گرفتند.
برخی از فقیهان مشهور هزاره عبارتند از: محمدعلی مدرس افغانی، قربانعلی محقق کابلی و محمداسحاق فیاض.
ادامه دارد….
