هزاره‌ها یکی از چهار گروه قومی بزرگ افغانستان در کنار پشتون‌ها، تاجیک‌ها و ازبیک‌ها، است و در تحولات سیاسی، فرهنگی و اقتصادی چند دهه اخیر افغانستان نقش پر رنگی را بازی کرده‌اند. هزاره‌ها در دوره اشغال افغانستان توسط ارتش سرخ شوروی سابق(۱۹۷۹-۱۹۸۹م)، نقش برجسته‌ای در جهاد مردم افغانستان برای آزادسازی کشور شان داشتند و هزارجات یا هزارستان جزء نخستین مناطق آزاد شده افغانستان در سال‌های اولیه جهاد به شمار می‌رود که توسط جنبش‌ها و احزاب جهادی هزاره رقم خورد پس از سقوط حکومت مورد حمایت روسیه به رهبری نجیب‌الله در اوایل دهه ۱۹۹۰م و شروع جنگ داخلی بین مجاهدین، حزب وحدت اسلامی افغانستان به عنوان حزب سیاسی عمده هزاره‌ها یک طرف معادله به شمار می‌رفت. در دوره بیست ساله جمهوری اسلامی(۲۰۰۱-۲۰۲۱م) حضور هزاره‌ها در بخش‌های مختلف نظام سیاسی از کابینه تا قوای مسلح و پارلمان برجسته و ملموس بود. همواره یکی از معاونان رییس جمهوری یک هزاره بود و در پارلمان و مجلس سنا نیز گاهی تا یک سوم اعضا را هزاره‌ها و شیعیان تشکیل می‌داند. در سه انتخابات ریاست جمهوری در سال‌های ۲۰۰۴م، ۲۰۰۹م و ۲۰۱۹م محمد محقق، رمضان بشردوست دو چهره هزاره بودند که نامزد پست ریاست جمهوری شده بودند. نقش هزاره‌ها در توسعه فرهنگی، اقتصادی و بروزسازی نظام اداری افغانستان در عصر جمهوری اسلامی بیش از سایر بخش‌ها مشهود بود. دانشگاه‌های خصوصی مثل دانشگاه کاتب، دانشگاه ابن سینا، دانشگاه خاتم النبیین و دانشگاه گوهرشاد، کانون تجمع روشنفکران و پرورش نخبگان دانشگاهی بود و بسیاری از مقامات حکومتی مدارج علمی خود را در این دانشگاه‌ها سپری می‌کردند. همچنین نهادهای آموزشی پیشادانشگاهی هزاره‌ها از جمله در غرب کابل، نقش تعیین کننده‌ای در سرنوشت و نتایج آزمون‌های ورودی سالانه در دانشگاه‌های دولتی داشت. از این میان لیسه عبدالرحیم شهید، لیسه معرفت، مرکز آموزشی کاج، مرکز آموزشی موعود و مرکز آموزشی کوثر دانش از شهرت بالایی برخوردار بوده و برخی آز آنها آماج حملات تروریستی خونین قرار گرفتند. علاوه بر آن هزاره‌ها در ارتقا و توسعه رسانه‌ها و جنبش‌های مدنی افغانستان در دوران جمهوری اسلامی سهم انکار ناپذیری داشتند. مدیریت تلویزیون طلوع نیوز، تلویزیون تمدن، روزنامه هشت صبح، روزنامه جامعه باز و روزنامه اطلاعات روز عمدتا عمدتا به عهده فرهنگیان هزاره بود و جنبش‌های مدنی بزرگ مثل جنبش تبسم و جنبش روشنایی را هزاره‌ها رقم زدند. با بازگشت طالبان به قدرت از ۱۵ آگست ۲۰۲۱م یکی از شواهد همه شمول نبودن حکومت طالبان غیبت هزاره ها در ساختار قدرت عنوان می‌شود. همچنین نویسندگان و فرهنگیان هزاره در نقد رویه‌های طالبان و ارائه طرح‌های بدیل برای ساختار نظام سیاسی آینده افغانستان مطرح هستند.
ادامه دارد….
