مرد رنجبر در تاریخ هزاره.
ملا غلامعلی کربلایی، مشهور به آخوند بزرگ، از مردان دلیر بهسود بود. بزرگان و پژوهشگران هزاره، از جمله حاج کاظم یزدانی و بصیراحمد دولتآبادی، او را بهدرستی «مرد رنجبر در تاریخ هزاره» نامیدهاند. او کسی بود که در روزگار خفقان، سیهروزی و قتلعام مردمش، همچون خورشیدی در افق ظلمت طلوع کرد. او، راوی دردها و فریاد خاموش ملت خویش شد و با یار دیرین و رفیق صمیمی خود، ملا افضل زابلی، زبان گویای مردمی گردید که در خون نشسته بودند.
آخوند بزرگ، با دستان توانای خویش، نامهای خطاب به مرجع بزرگ تقلید، میرزای شیرازی(۱۳۱۲-۱۲۳۰ق.)، نگاشت و از او خواستار توقّف فوری کشتار مردم مظلومش بهدست عبدالرحمان جابر گردید.
ملا غلامعلی بهسودی، پس از یک دهه آوارگی و رنج و سرگردانی به هزارستان آمد و نخستین مدرسه دینی را در درهصوف هزارستان بنیان نهاد. این درحالی بود که بازماندگان قتلعام در اسارتخانههای قبایل بهصورت غلام و کنیز زندگی میکردند.
آخوند برزگ، در دوران حکومت امانی(۱۳۰۸-۱۲۹۸ش.)، با قامتی استوار در لویهجرگهی کبیر پغمان حضور یافت و عریضهای در «لغو بردگی هزارهها» نوشت و به تصویب رساند. آن روز، صدای عدالت از گلوی او برخاست و زنجیر اسارت را از دست و پای نسلش گشود.
آخوند بزرگ، در کنار فعالیتهای اجتماعی و سیاسی، در عرصهی علم نیز خوش درخشید. او با حضور در حوزهی پرآوازهی نجف اشرف، در محضر آیتالله سیدمحسن حکیم، سخنرانیای آتشین و پرمغز ایراد کرد تا جایی که آیتالله حکیم فرمود:«با وجود چنین علمایی در افغانستان، به علمای نجف نیاز نیست.» او نه تنها یک عالم ژرفاندیش؛ بلکه محقق نکتهسنج، نویسنده ژرفنگر، مدرس بیبدیل، خطیب توانمند و سیاستپیشه مصلح بود که عنوان «نخستین احیاگر مذهب تشیع در افغانستان» را با افتخار بر دوش میکشید.
یاد و خاطرهی آن عالم ربانی و سپیدار همیشهسبز، گرامی و جاودان باد!
پور پامی ردفر.
