ولسوالی های ولایت میدان وردک
ولسوالی مرکز بهسود : این ولسوالی مرمز ولایت میدان وردک است، که درسال١٣٤٣ش سال تأسیس آن میباشد و جمعیت آن به ١٣٤٨٥٢نفر« در سال ١٣٩٩ش » میرسد. مردمان این ولسوالی بسوی ارتقای کیفی زندگی و فرهنگی به خوبی پیشرفت کرده اند. محصولات عمدۀ این ولسوالی غله جات بوده و اقتصاد زیاد به خارج از کشور دارد، چنانچه واردات این منطقه در ولایات نزدیک است. اکثر اهالی بهسود را هزاره ها تشکیل میدهد، که از افراد مشهور آن سلطان علی کشتمند میباشد.
بهسود نام یکی از اقوام هزاره است و ولسوالی بهسود یک نام قومی است. از اینرو ساکنان اصلی وعمدۀ ولسوالی مرکز بهسود را قوم بهسود تشکیل میدهد (ویکی پیدیا ). اهالی دو ولسوالی بهسود، دراصل ساکنان اصلی ولایات جنوب شرقی افغانستان اند، که در گذشته ها دور درولایت ننگرهارمی زیستند که یادگاری زیاد از خود در انجا گذاشتند. منجمله ولسوالی پل معروف به «پل بهسود » در ننگرهار است. «بابه بهسودی»، که اکثر منابع تاریخی، مردم هزارستان را نوادگان او میدانند. او مردمش را بسوی کاب رهنمایی کرده، در آنجا سکن ساخت . اراین رو هم اکنون در غرب کابل در دامنۀ کوه «قروق » یا «قروغ» جوی آبی بنام شان یاد میشود ( صدای بهسود – فیسبوک) .
بعسود نام یکی از اقوام هزاره است (خاوری ص ١٢٨). ولسوالی مرکز بهسود نیز بنام قومی است، که درآن سکونت دارد. محل سکونت قوم بهسود پراگندگی جغرافیایی بیشتری دارد، اما ساکنان اصلی وعمدۀ ولسوالی مرکز بهسود را اقوام بهسود تشکیل میدهد. منبع تاریخی، این قوم و بزرگان آنرا با عنوان های بیسود و بیسوگ نیز نام برده اند (نایل-ص٨٢) .
ابن بطوطه درسفرنامۀ تاریخی خود، ازتاریخ منطقۀ بهسود و اکرام در زاویۀ شیخ صالح معروف به اتااولیا«اته ولی » یاد کرده واو را سرسسلۀ قوم بیوک « بهسود» دانسته است ( خاوری – هزاره وخراسان بزرگ). شواهدی وجود دارد که در گذشته ها پیش از اعمال سیاست های سختگرانه علیه هزاره ها، مناطق هزاره نشین گسترش بیشتری داشتند، از جمله بهسود مرکزی ( یزدانی – تاریخ هزاره ها ).در دوران شاهان درانی، بهسود مستقل بوده، توسط رهبران شان اداره میشد. یکی از رهبران قدرتمند بهسود میر یزدان بخش بود، که با قتل او قدرت هزاره ها روبه افول گذاشت .
درسال ١٤٠٠ش بهسود ١٣٧٢٠٨ نفر بود و به زبان دری و لهجة هزارگی صحبت میکنند. ولسوالی مرکز بهسود از شرق با ولسوالی حصۀ اول بهسود، ازشمال وغرب با ولایت بامیان و از جنوب با ولایت غزنی همسرحد است . ولسوالی مرکز بهسود سرزمین ناهموار و در شمال با کوه بابا موقعیت دارد. کوتل «گردنه» ملا یعقوب معروفترین و بلندترین کوتلی است، که درغرب ولسوالی قراردارد. دریای هلمند که از کوه بابا سرچشمه میگیرد ٤٠% از اراضی افغانستان را آبیاری میکند ، دریای لوگر که از منطقۀ کجاب علیای ولسوالی مرکز بهسود سرچشمه گرفته وسپس با دریای کابل یکجا میشود. از جملۀ ٧بند آب در ولسوالی های ولایت میدان وردک ، بند سرخ آباد در ولسوالی بهسود مرکزی واقعیست . چون اقلیم این ولسوالی سرد است زراعت آن یک فصله بوده زمین های زراعتی آن کم است. معدن سرب و گرافیت ازجملۀ معادن این ولسوالی میباشد. درسالهای اخیر، مراکز تعلیمات عمومی گسترش یافته در ولسوالی مرکز بهسود دارای ٩٥ مرکز تحصیلات عمومی است. از این ٩٥ مرکز تحصیلات عمومی، ٢٨مکتب ابتدایی،٢٩ مکتب متوسطه ، ٣٦ لیسه، یک دارالعلوم اسلامی و یک مرکز تربیه مهلم است. ولسوالی مرکز بهسود دارای ٢٩ قریه میباشد و هر کدام مشتمل به قریه ها وقصبات بسیاری است (ویکیپیدیا ).
ولسوالی بهسود قبلاً درتشکیلات اداری افغانستان حکومت درجه اول مربوط حکومت کلان دایزنگی ولایت کابل بود، که تحت اثرآن علاقه داری حصۀ اول وعلاقه داری حصۀ دوم بود، حصۀ اول از قریه جات و قصباتی از سر چشمه الی سر تاله طول و ازقریۀ سیاسنگ الی قریۀ کجاب عرض میباشد. سرزمین آن کوهستانی وخاک حاصلخیز دارد. بهسود اول زمستان پُربرف ومردم آن زراعت پیشه اند. حصۀ دوم عبارت از قریه جات و قصباتیست که ازهمدیگر متفرق وپراگنده افتاده اند. کوه های آن ریگی و برای زراعت للمی مساعد ومزیت خاص دارد ( آریابا دائرةالمعارف ). / عزیزالله کهگدای
