در مورد بابه بهسود به روایتی

اِیْسُمْ‏تُمُوْرْ /Isum_Tomur/ ازطوایف ساکن درولسوالی مرکزبهسود. اِیْسُمْ‏تُمُوْرْ/ سُمْتُمُوْرْ، نواسه بابه بهسود نام تیره‌ای در حصه دوم بهسود (ولسوالی مرکز بهسود) ولایت میدان وردک می‌باشد.
بابه بهسود فرزند سادَهْ قَبَرْفرزند بابه قَبَرْ، دارای هشت فرزند به نام‌های: مَسْعُودْ ،مَقْصُودْ، که یکی دروزیرستان شمالی ودومی درمشرقی (جلال آباد) میان برادران پشتون به تحلیل رفته اند، مُرادْبِیگْ،‌ فاضِل‌ْبِیگْ اجداد هزاره های گَدیْ کابل، قَبْتِسْتُوْ(قبتستان)،زَرْدَگْ، دَرویش‌ْعلی و دَولت‌ْپایْ بوده‌است. اِیسُمْتُمُورْ، فرزند زَرْدَگْ است و سه برادراوبه نام‌های: جِرْغَی، بُرجگی، ‌بُولاسُوْخَواتْ یاد می‌شوند.نسل اِیسُمْتُمُورْازطریق دوفرزنداوبه نام‌های جَلِیلْ وبالُولْ(بهلول)تکثیر شده‌است. منبع: (باقیدارامید بیگزاد1398)
الف : ازبالُوْلْ(بهلول)هفت فرزند بوده و این فرزندان، شاخه‌های چون خانِه‌ْبَیُوْ، خانِهْ باتُورْ، خَلِیلْ،خُوْجاسُوْ(خواجه حسن) مِیرْچِیلْتُو(میرچهلتن)، چُوْلِیْ و سَرابْ راتشکیل می‌دهند. جمعیت این شاخه‌ها حدود 3500 خانوارمی‌باشند.(همان)
1- شاخه‌ خانِهْ بَیُوْ،‌چهاردَنْگ‌ْاست وباشندگان دودَنْگ‌ْ درمنطقه تاجِیْکوْ قریه‌های دیوالِی،‌ قَلایْ دَشتْ( قَلعَه ی دشت)، ‌اُوتَهْ پُورْ، ‌تَیْنَه‌ْ قِشْلاقْ،‌ سُمُوْچَکْ، ‌پَنْجِیْ،‌ گِرْدْ وُلَنگْ و دَشْتَکْ به سرمی‌برند وحدود 500 خانوارراتشکیل می‌دهند.درقریه‌های یاد شده مردم به پنج شاخه فرعی به نام‌های مَزِیْدْ، خُوشِیْ، نَظَرْ، فَیْضِیْ و دادُلْ تقسیم می‌شوند.(همان) .
منطقه سَوُزْسُمُوچْ(سبزسموچ) دَنْگْ دیگری را تشکیل می‌دهدوقریه‌های: بَلْدَرْغُوْبُلاقْ،‌ شِیْوْنَه‌ْ قَلا،‌سبزسُمُوچْ بالا، زِیرات‌ْ بالا،‌ اُوْبِه‌ْعَبْدُلْ، ‌گِلَمْ بافْتَهْ، ‌سَرْقُوْل‌ْ پایین وسَرْقُوْلْ بالا از زیرمجموعه‌های آن است. در این قریه‌ها حدود 300 خانوار زندگی می‌کنند و به شاخه‌های : لَعْلْ بِیْگْ، نَظَرْ، مِیرْو دُورْدَنگْ تعلق دارند. (همان)
دَنْگْ چهارم منطقه، سَفیدْ‌دِیوالْ است وقریه‌های دُوپُشْتَه،‌ سَرِبُوْمْ،‌تَیْنَهْ قَلا(تینه قلعه)،‌ قَلایْ مِیْنَهْ (قلعه ‌مِیانه)پُشْتِ‌جُویْ وخَط‌ْکَشْ،جزءاین منطقه به شماررفته و دارای 280 خانواراست. مردم این ساحه به دو شاخه قَتِیْغْ و پازَیْ متعلق به اورمیربوده، یاد می‌شوند. مالیه دهی چهاردَنْگْ خَانِهْ بَیُوْ2000افغانی میباشد. (همان)
2- شاخه خانِهْ باتُوْرْدرقریه‌های کُهْنَه‌دِهْ،‌زَرْسَنگْ، ‌زِیْراتْ،‌ شِیبْرَگْ،‌ شَمَکَهْ،‌ گردُو‌ْبُریْدهْ،‌ بابَه‌ْخانْ،سیاه سَنْگَگْ و سَنْگِنَگْ زندگی می‌کنند و‌ جمعیت شان حدود 400 خانواراست. باتوردارای سه فرزند: کَلُوْزَیِیْ، مِینَه‌ْزَیِیْ وخُرْدَگْ زَیِیْ بوده و ازکَلُوْزَیِیْ، دوفرزند به نام فَقِیرْوپَتْرَهْ مانده‌است.مالیه دهی حکومتی آن 1500افغانی میباشد. (همان).
3- شاخه خَلِیلْ که به دامَنِ خَلِیلْ معروف است،درقریه‌های سَرِبُلاق،‌ پَلالْ،‌ سَرِتالَه،‌ تُول‌ِحاجِیْ،‌ دَوْلت‌ِغَرِیبَیْ،‌ سَنْگْ‌ زِیرْو‌آبْتَکْ درحدود550خانوارزندگی می‌‌کنند.(همان)
4- شاخه خُوجاسُو (خواجه‌حسن)، دارای سه قریه کوچک دیگر به نام‌های: گاوْمُرده،‌ پایْ‌چَلْ و بَلْدَرْغَنَه‌ْگَگْ حدود140خانوارهستند. خَلِیلْ وخُوجاسُومالیه دهی حکومتی آنان2000 افغانی میباشد.(همان)
5- شاخه مَیْرْچَهَلْتَنْ،‌ ساکن قریه‌های سِیْنَهْ بُلاقْ،‌ چهاربُرْجَهْ،‌ گَرْدَن‌َغُوْلِیْ،‌ اُوْرْسِیْنَگْ ونَوِقَلا (نوقلعه) هستند. نفوس آن حدود500 خانوارمیرسد. مالیه دهی آن 3000 افغانی میباشد.(همان)
6- شاخه‌ چولی ازچولی دوازده فرزند بوده بنام های: کَلانْ زَیِیْ، خُوْرْدَگْ زَیِیْ، یادْگارِیْ، دَرْمانْ، پَنْدْپَدْرْ، شادْبِیْگْ وتُوْمانْ بوده اند.چُوْلِی، ‌شامل قریه‌های دِیْوالْ قُولْ، سَفِیدْسَنْگَگْ، خلِیْلْ مُرْدَهْ، ناوُرْبَنْدَهْ، سَرِآسْ، بُوْمْ، بُرْغْسِنَکْ، دَهَنِ سایْ، سِیاهْ خَرَگْ، آبْدَرَهْ، خُوْجَه ْدادْ وسَرِآبْ میگردد. مجموعاً حدود 600 خانوار را تشکیل میدهند.مالیه دهی آن 3000افغانی میباشد.(همان)
7- سَرِآبْ ارتباط تباری با قوم چُولِی دارد نفوس آن حدوداً به 50 خانوارمیرسد.(همان)
ب:جَلِیلْ: از جَلِیلْ شش فرزند بوده که اکنون شش منطقه به نام‌های: مَرَکْ، راقُوْلْ ، دِیْوال‌ْقُوْلْ، شَهْبازْ، بادُرْکَهْ وبابَکَهْ میباشند که جمعیت آن حدوداً 3000 خانوارمیرسد. اولاده آنان قرارذیل است:
1- مَرَکْ: ازمَرَکْ هشت پسربه نام‌های:خُدایْدادْ، شِیْخَلِیْ، سُوْبادْ، قُوْلِی، بابَه‌ْدادْ، زَنگِیْ، چَنْگِیْزْ و دُوست‌ْدارْ بوده‌اند. قریه‌های: ناوُرْسَبْزْ،‌ قُوْلِ ‌بابَهْ،‌ خواجَه‌ْشاخْ، ‌تُرْکَهْ خاک‌ْ رِیْزَگْ،‌ اُوْلْیاتَگْ،‌ شِیْنْیَهْ،‌ سُنجِیْگِیْ، ‌اِیْلْبِیْدِیْ،‌ سَنْگْ‌قُوْلْ،‌ یُوغ‌ْجَنْگَلْ،‌ شِیِنْیَهْ ی ‌بُوْلُوْ،بِیْلَوْسَنْگْ،‌سَرِیِیْلْ،‌ پِیتَابْ وبَرْگَیْ مربوط به منطقۀ مَرَکْ می‌باشند و در مجموع 1100 خانوار را تشکیل می‌دهند.مالیه دهی آن 4000افغانی میباشد.(همان)
2- منطقه راقُولْ قریه‌های: شَهِیْد‌ْخانَهْ،‌ سَرِتُوپْ،‌ قَلْعَهْ نَوْ،‌سُرْخْ قَلْعَهْ،‌ کَلان‌ْدِیَارْ، ‌ناهُورْچارَکْ،‌ قَلْعَهْ مِیانَهْ،‌سرِراقُوْلْ رادربرمی‌گیرندوحدود1000خانواردراین منطقه زندگی می‌کنند. راقُولْ ازاولاده تُورْکَهْ وهَمْراهْ به جَلِیلْ میرسد، ازتُورْکَهْ فرزند بنام طُورِیْ مُحَمَّدْ وازاوفرزند بنام یادْگارِیْ وازوی بنام قَلَنْدَرْبوده که پدرچهارشاخه شَکَرْمُحَمَّدْ،ظَفَرْمُحَمَّدْ،لَعْلْ مُحَمَّدْ وبازْمُحَمَّدْ میباشد،‌نفوس فعلی راقُوْلْ ازهمین چهارشاخه منشعب گردیده است.(همان)
3- منطقه سَرِدِیوال‌ْقُوْلْ به چهارشاخه تباری: سَبْزْعلی، گُلْ بِیْگْ،لایِقْ ومُشْکَهْ تقسیم میگردد که هرچهارآنان ازپدرِ بنام وَلِیْ مُحَمَّدْواوازپدربنام هَمْراهْ به جَلِیلْ میرسد. نفوس آن حدود 70 خانواررا تشکیل میدهد.(همان)
4- منطقه شَهْبازْ: قریه‌های سِرتُوْپْ،‌ دَهَنَ شَهْبازْ،‌ زَرْتالَهْ مربوط به شاخه‌ شَهْبازْ هستند. دوشاخه تباری :اَمِیْرْبِیْگْ وعَلِیْ بِیْگْ فرزند فَقِیْرْمُحَمَّدْ واوفرزند پَتْرَهْ واو فرزند بَنْدِعَلِیْ ازطریق هَمْراهْ به جَلِیلْ میرسند.نفوس آن حدود 100خانواررا تشکیل میدهند.هرسه قریه(راقُوْلْ،‌سَرِدِیوال‌ْقُوْلْ وشَهْبازْ)رابنام سه قوم نیزیاد میکنند.مالیه دهی حکومتی آنان3000 افغانی میباشد.(همان)
5- منطقه بادُرْکَهْ: نسب باشندگان آن به قوم بابَکَهْ میرسند، نفوس آنان حدود50 خانوارمیباشد.(همان)
6-بابَکَه،
بابکه. بیشتراز2500خانواده جمعیت دارد.
ودارای نه طائفه به قرارذیل می باشد.

۱-دِلْجَمْ
۲-کَلُوزِیْ(کلان زاییده)
۳-خانَه بَیُوْ(خانه بیانی)
۴-نَدْرِیْ(نادری)
۵-جَمِیلِی
۶-خُوْردَگْ زِی(خوردگ زاییده)
۷-سِیْرَکْ
۸-سِه قَوم
۹-جامِی.
منطقه بابکه ۲بخش است:
۱-گِیرُو
۲- پِتَوْ (پیتاب)

که بخش گِرُوی بابکه شامل قریه های :
گُلزار،تُوبِی،میان قُل،قلای اوستا،کَتَه سَنگ،نَوروئِیست،بام سَرای،کُوتَه اوغونو(کوته افغانها)،بَرِیکِی،تَوَّکُّولا،کُوتَه خال دار،کُهنَه قَلا، کُوتَه بِل باز، کُنْگِی، بَلنَه قَلایْ اوجِی.
و بخش پَتَوْ( پیتاب) بابکه شامل قریه های:چَونِی ،قَلٰایِ زَنْگِی (قلعه زنگی) ، سَر تُوپ، سَوُوز سَنگَک بَلْنَه(سبزسنگک بالا)، سَوُوز سَنْگََکْ تَیْنَه (سبزسنگک پایین)، قل چَوْلِی بَلْنَه( بالا)،قُل چَوْلِی تَیْنَه (پایین)، دُونْگَه ،دامُو، قُلْ بَرَکَتْ،کَوْشَک، رَشَکْ،گَرْدون نُورَیْ میباشد.

جریب دهی حکومتی آن 500افغانی میباشد.
منبع( محمد امین حسینی)
تنظيم كنندگان باقیدارامیدبیگزاد، محمدامین حسینی.
مطلب که قبلا دردفترنویسندگان دانشامه هزاره با همکاری آقای محمدامین حسینی فرستاده شده بود جهت تصحیح واعراب گذاری برای من ارجاع و پس ازاصلاحات لازم دوباره فرستاده شد. متن زیراصلاح شده آن است که شاید دردانش نامه به صورت زیر به چاپ برسد:

وبا همکاری ذکی سامع ،رازق داد گلزاری، مصطفی ابراهیمی، کلانتر عوض علی شیرزاد، حمیداکبری،محمد نسیم عزیزی،
نوروزعلی معتمدی، محمد اسلم بیانی، محمدجوادجوادی،محمدعارف عرفانی ومعلم عبدالرزاق و الله بخش ناطقی.